Ризаитдин Фәхретдинов – күренекле башҡорт мәғрифәтсеһе, яҙыусы, тарихсы, шәрҡиәтсе, дин әһеле. Ул бик күп әҫәрҙәр авторы. Уларҙың аҙ ғынаһы киң таралған, күбеһе ҡулдан яҙылған килеш һаҡланған йә ғәрәп графикаһында баҫылған.

“Әсмә, йәки Ғәмәл һәм яза” повесының баш һүҙендә Ризаитдин Фәхретдин был әҫәрҙе бай тарихлы башҡорттар тураһында тип яҙа. Повестың сюжеты инглиз яҙыусыһы Шарлотта Бронтеның “Джейн Эйр” әҫәренә яҡын. Йәтим ҡыҙ Джейн тормош баҫҡыстарының  төрлө ҡытыршылыҡтарын үтеп, ярлы уҡысынан уҡымышлы уҡытыусы, аҙаҡ лорд ҡатыны булып китә. Әсмәгә лә, әсе тормош һынауҙарын үтергә тура килә. Повестың төп мәғәнәһе лә шунда: милләттең үҫеше өсөн Әсмә кеүек ҡыйыу ҙа, тәртипле, әҙәпле лә, уҡыуға, белемгә ынытылыусы аҡыллы ҡыҙҙар кәрәк.  Йәш Әсмә образы аҙаҡ совет осорондағы прозала башҡорт ҡатын-ҡыҙҙары характерын сағылдырыу өсөн нигеҙ булып тора. Хатта ҡайһы бер яҙыусыларҙың, мәҫәлән Авзал Таһировтың, Мәжит Ғафуриҙың әҫәрҙәрендә сағылыш таба.